Τριχωνίδα: “Το πέλαγος της Αιτωλίας”

Επιμέλεια: Διονύσης Μαμάσης M.Sc.

Περιβαλλοντολόγος-Χαρτογράφος info@mamasis.gr

Πέλαγος της Αιτωλίας έχουν χαρακτηρίσει τη Τριχωνίδα. Η μεγαλύτερη λίμνη γλυκού νερού της Ελλάδας με έκταση 97,2 km² και μία από τις λιγοστές που σχηματίζουν κρυπτοβύθισμα, δηλαδή ο πυθμένας της βρίσκεται γύρω στα 40 μέτρα κάτω από τη μέση στάθμη της επιφάνειας της θάλασσας. Συνδέεται με τη γειτονική λίμνη Λυσιμαχία μέσω ενός στενού διαύλου-τάφρος Αλάμπεη μήκους 2,8 χλμ δημιουργώντας ένα από τα σπουδαιότερα λιμναία οικοσυστήματα της χώρας.

Από τους σημαντικότερους υδάτινους αποδέκτες σε όγκο νερού στην Ελλάδα με μέγιστο βάθος 58 μέτρα και μήκος ακτογραμμής 51 χλμ. Η λίμνη τροφοδοτείται από χειμμάρους, ρέματα ενώ τα νερά της ανανεώνονται από τις εννιά υπόγειες πηγές. Περιμετρικά από τις όχθες της λίμνης 25 παραλίμνια γραφικά χωριά χωροθετούνται των δυο διευρυμένων Καλλικρατικών Δήμων Αγρινίου και Θέρμου.

Η λίμνη Τριχωνίδα μαζί με την Λυσιμαχία έχουν ενταχθεί στο οικολογικό δίκτυο Natura 2000 και στον κατάλογο των Ειδικών Ζωνών Προστασίας. Παράλληλα για την πλούσια ορνιθοπανίδα της ανήκει στο Δίκτυο Παρακολούθησης Σημαντικών Περιοχών για τα πουλιά της Ελλάδας (IBA GR91).

Οι ιδιαιτερότητές της, οι φυσικές ομορφιές γεμάτα χρώματα, η πλούσια βιοποικιλότητα, τα καθαρά νερά, η ομορφιά του τοπίου και ο οικολογικός της πλούτος κεντρίζουν το ενδιαφέρον και αποτελεί πόλο έλξης και προσέλκυσης για επιστήμονες, ερευνητές και απλούς φυσιολάτρεις.

Στα ¾ της όχθης κυριαρχούν οι καλαμιώνες με κυρίαρχο είδος το αγριοκάλαμο ενώ στη νότια πλευρά της απαντάται ο οικότοπος προτεραιότητας των ασβεστούχων βάλτων.

Τα υπεραιωνόβια πλατάνια έχουν κατακλείσει τα ρέματα και τις όχθες της βορειοδυτικής πλευράς αφού αρέσκονται σε υγρά εδάφη και πλούσια σε θρεπτικές ουσίες. Ο Τουρκικός πλάτανος του Τριχωνίου, το πουρναράκι του Λιθοβουνίου, τα ελατοδάση του Παναιτωλικού, οι αιωνόβιες καστανιές του Αράκυνθου, το άγνωστο υδροχαρές δάσος φράξου στο Τριχώνιο, ο υπεραιωνόβιος πλάτανος στη Μυρτιά, το δασικό οικοσύστημα της Παραβόλας και τα κατάλοιπα δάση ήμερης βελανιδιάς κοντά στο Πετροχώρι κατέχουν σημαντική οικολογική αξία εξαιτίας της πλούσιας ποικιλομορφίας των οικοτόπων που διαθέτει η Τριχωνίδα.

Είναι από τις πιο πλούσιες λίμνες της Ευρώπης σε είδη ψαριών με 18 είδη γλυκού νερού να ζουν στη λίμνη και 2 να διαβίουν μόνιμα στα ρέματα της. Είναι αξιοσημείωτο ότι το μικρότερο ψάρι της Ευρώπης απαντάται μονο εδώ. Το ενδημικό είδος ο νανογωβιός δε ξεπερνάει τα 2,5cm σε μήκος και διαβιεί μέσα στην υδρόβια φυτική βλάστηση. Το γνωστότερο και εμπορικό ψάρι είναι η αθερίνα που γεννά τα αβγά της νωρίς την άνοιξη και αποτελεί τη μοναδική γνωστή υδατοσυλλογή γλυκού νερού όπου ζει και αναπαράγεται.

Στη παρόχθια ζώνη η πλούσια χλωρίδα και πανίδα εξασφαλίζουν ιδιωτικότητα στους οργανισμούς της λίμνης. Από τη μια τα κυκλάμινα, τα νούφαρα, οι κίτρινες ίριδες των βάλτων, άγριες ορχιδέες και εντυπωσιακότερα λουλούδια και από την άλλη βίδρες που αποτελεί σημαντικό δείκτη υγείας των εσωτερικών υδάτων να κρύβονται στα λαγούμια ενώ σαύρες, φρύνοι, λιβελούλες, νερόφιδα, οχιές και λαφιάτες παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αλυσίδα της λίμνης ¨Βραχωρίου¨.

Το οικοσύστημα παρουσιάζει έντονο ορνιθολογικό ενδιαφέρον και φιλοξενεί σημαντικό αριθμό πουλιών. Διαχειμάζουν πολλά υδρόβια ενώ είναι και σημαντικός σταθμός κατά την διάρκεια της μετανάστευσης και τόπος ανάπαυσης. Έχουν παρατηρηθεί περίπου 200 είδη πουλιών, εκ των οποίων ορισμένα είναι σπάνια και απειλούμενα.

Ο υγρότοπος της Τριχωνίδαςενδείκνυται απόλυτα για παρατήρηση πουλιών (birdwatching) ως μέσο αναψυχής αλλά και ως προσπάθεια μελέτης και προστασίας των άγριων πουλιών ενώ παράλληλα προσφέρει πολλές υπηρεσίες και αγαθά στους κατοίκους των παραλίμνιων οικισμών.

Η λίμνη παρουσιάζει έντονη ανθρωπογενή παρέμβαση παρόλο που η περιοχή δεν έχει αξιοποιηθεί οικοτουριστικά και ο μαζικός τουρισμός είναι ακόμα ανέγγικτος. Οι ασύνετες δραστηριότητες με την απόθεση σκουπιδιών, απορριμμάτων και αδρανών υλικών,τα αστικά και γεωργικά λύµατα, η ανεπτυγμένη αλιευτική και παράνομη δραστηριότητα, η χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, το μη ελεγχόμενο κυνήγι είναι αποτέλεσµα των ποικίλων ανθρωπογενών δραστηριοτήτων και των κινδύνων που απειλούν την υφιστάμενη υγροτοπική περιοχή και οδηγούν στην υποβάθμιση και αλλοίωση του περιβάλλοντος. Παρουσιάζει σημαντικό θεσμικό και νομοθετικό κενό ως προς την προστασία της και τον καθορισμό χρήσεων γης.

Αναγνωρίζοντας την οικολογική, βιολογική και αισθητική αξία, η λίμνη ζωής Τριχωνίδα αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους οικολογικούς πλούτους και από τα πιο αξιόλογα υγροτοπικά σύστημα πανελληνίως.