Χαρά, τρισύλλαβο ὄνομα λαμπρόηχο, τὸ Βραχώρι! κ᾿ ἐσὺ λαμπρή, τῆς Ρούμελης χαρά, δουλεύτρα κόρη, κι᾿ ἂν ἄλλο πῆρες, ὄνομα θαμμένο στὰ βιβλία, μ᾿ ἀρέσει τ᾿ ἀρματωλικὸ ὄνομά σου μὲ τοῦτο, καὶ ὁλοζώντανη, τὴ βλέπει ἡ φαντασία τὴ ζωγραφιά σου.
Δημοσιεύτηκε 29/08/2010 και ώρα 10:31
Η Εποχή της Τουρκοκρατίας
Η ονομασία «Βραχώρι», που αναφέρθηκε ήδη, έχει διάφορες ερμηνείες. Μια εκδοχή θέλει να προήλθε από τη λέξη «Εβραιοχώριο» και τούτο γιατί κατοικήθηκε από Εβραίους, με τη διαφορά όμως ότι οι Εβραίοι μετά την καταστροφή της Βαβυλώνας και της Ιερουσαλήμ από το Ρωμαίο στρατηγό Τίτο, ζούσανε σποραδικά σε διάφορα μέρη έχοντας εγκατασταθεί σε πόλεις οι οποίες κατοικούνταν από άλλους λαούς, χωρίς να ιδρύσουν αμιγώς δικά τους χωριά ή πόλεις.
Η δεύτερη άποψη θέλει την ονομασία Βραχώρι να προέρχεται από το «Ραχοχώρι», αφού οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν αρχικά στις πλαγιές των παρακείμενων βουνών και συγκεκριμένα στην περιοχή του σημερινού παλιού Αγίου Χριστοφόρου.
Μια άλλη εξήγηση, η πιθανότερη, είναι ότι η ονομασία προήλθε από την ονομασία «Βλοχοχώρι», αφού η περιοχή ανήκε διοικητικά στον «καζά» (διοικητική περιφέρεια) του Βλοχού και οι πρώτοι του κάτοικοι ήρθαν από εκεί. Με παρετυμολογία της λέξης προήλθε το «Βλαχοχώρι», αφού οι κάτοικοι ήταν βοσκοί (βλάχοι) και κατά τη λεγόμενη απλολογία και από αφομοίωση του λ προς ρ, συνήθως στη δημοτική γλώσσα, μπορεί να μετατραπεί σε Βλοχώρι,Βλαχώρι, Βραχώρι.[1]
Είδαμε ότι, από το 1450, το Αγρίνιο το κατείχαν οι Τούρκοι. Η κατοχή αυτών κράτησε για 120 χρόνια, οπότε και πέρασε στην κυριαρχία των Ενετών, αλλά σύντομα γύρισε ξανά στην τουρκική κατοχή. Το 1449, όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Ήπειρο, προχώρησαν προς το Κάρλελι (Αιτωλ/νία) και κάνανε πρωτεύουσα αυτής της περιοχής τον Αετό, όμως κατά τα τέλη του 17ου μ.Χ. αιώνα, μετέφεραν την πρωτεύουσα στο Βραχώρι. Η μεταφορά της πρωτεύουσας έγινε τόσο γιατί ήταν εμπορικό και παραγωγικό κέντρο όσο και γιατί βρισκόταν περίπου στο μέσον του δρόμου μεταξύ Ηπείρου-Πελοποννήσου. Έτσι δεν έχουν παρά να εγκατασταθούν σ’ αυτό τουρκικές οικογένειες, στις οποίες σύμφωνα με το τουρκικό τιμαριωτικό σύστημα, απονεμήθηκε η κάρπωση των εύφορων χωραφιών.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1660 την περιοχή επισκέφθηκε ο μουσουλμάνος περιηγητής Εβλιά Τσελεπή. Με βάση τη διήγηση πληροφορούμαστε ότι την εποχή αυτή στο Βραχώρι κατοικούσαν περί τις τριακόσιες οικογένειες, κυρίως χριστιανικές, που ασχολούνται κατά βάση με τη γεωργία. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην οικονομική κατάσταση των μουσουλμάνων της πόλης, που χαρακτηρίζονται ως «πάμπλουτοι».
Το Βραχώρι δοκιμάστηκε σκληρά με το κίνημα του 1585, που ήρθε ως συνέπεια του Τουρκοβενετσιάνικου Πολέμου. Δοκιμασία μεγάλη πέρασε και με το κίνημα του Διονυσίου του λεγόμενου Σκυλόσοφου (1612).[2] Άλλη μεγάλη δοκιμασία περνάει το Βραχώρι και στα Ορλωφικά (1770). Από το 1790 μέχρι την Επανάσταση του 1821 περνάει στην εξουσία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων.
Το 1821 το Βραχώρι ήταν έδρα ισχυρών τουρκικών στρατευμάτων και διοικητικό κέντρο της περιοχής. Ο τουρκαλβανός διοικητής της πόλης, Νούρκα Σέρβανη, πρόβλεψε την εξέλιξη των γεγονότων και προσκάλεσε το σημαντικό οπλαρχηγό της περιοχής Αλέξανδρο Βλαχόπουλο στο Βραχώρι, προσδοκώντας να τον κρατήσει όμηρο. Ο τελευταίος όμως, δεν ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση αυτή και σε συνεννόηση με το Δημήτριο Μακρή, το Θανάση Ραζηκότσικα, τον Κων/νο Σιαδήμα και το Θεόδωρο Γρίβα ξεκίνησαν συντονισμένες επιχειρήσεις εναντίον της πόλης.
Μεταξύ της 26ης και 27ης Μαΐου ο Βλαχόπουλος με το Γρίβα κατέλαβαν τη θέση Δογρή, ενώ ο Μακρής με το Ραζηκότσικα τα γεφύρια του Αλάμπεη. Το πρωί της επόμενης ημέρας σε συντονισμένη επιχείρηση των ελληνικών δυνάμεων έγινε κατάληψη της πόλης και οι Τούρκοι εγκατέλειψαν τα σπίτια και κατέφυγαν στην κεντρική συνοικία του Βραχωριού. Η επιχείρηση παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες και τούτο γιατί τα τουρκικά σπίτια ήταν άριστα οχυρωμένα. Τριγυρισμένα με διπλό και τριπλό κάποιες φορές τείχισμα και αυλόθυρες σε πολλές μεριές-μοναδικό φαινόμενο σπιτιών σ΄ όλη την Ελλάδα - ήταν ικανά να αντισταθούν στις συνεχείς επιθέσεις των επαναστατών, που άλλωστε δε διέθεταν πυροβολικό.[3]
Από την επόμενη μέρα όμως, η αντίσταση των Τούρκων άρχισε να κάμπτεται, κάτι που οδήγησε το Νούρκα Σέρβανη να δείξει «…διαθέσεις παραδόσεως της πόλεως…»[4], προσπάθεια η οποία δεν απέδωσε. Στις 30 Μαΐου οι ελληνικές δυνάμεις, που ήδη είχαν ενισχυθεί από άνδρες του Σιαδήμα, του Γρίβα, του Τσόγκα και του Γιώτη Βαρνακιώτη, ανάγκασαν τους Τούρκους να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους και το διοικητήριο της πόλης και να κλειστούν σε άλλα πιο οχυρωμένα σπίτια. Τρεις μέρες αργότερα έφτασε ο Γεώργιος Βαρνακιώτης με ισχυρή δύναμη Ξηρομεριτών. Η δύναμη των Ελλήνων στο Βραχώρι έφτασε πλέον περί τους 4.000 άντρες.[5]
Ο Νούρκα Σέρβανη ήρθε σε νέες συνεννοήσεις με τους Έλληνες και μαζί με την αλβανική φρουρά εγκατέλειψε την πόλη με όλο τον οπλισμό του. Φεύγοντας όμως οι Αλβανοί λήστεψαν τα σπίτια των αγάδων της πόλης και στέρησαν από τους Έλληνες πολύτιμα λάφυρα.
Εκείνοι όμως τους καταδίωξαν, τους πρόλαβαν, πήραν πίσω την πολύτιμη λεία, αιχμαλώτισαν τους περισσότερους και ανάμεσά τους το Νούρκα Σέρβανη. Οι ντόπιοι Τούρκοι, μετά τις παραπάνω εξελίξεις, παραδόθηκαν στις 10 και 11 Ιουνίου. Έτσι «…η πρωτεύουσα του Κάρλελι, το Αγρίνιον, περιήλθεν εις χείρας των επαναστατών και μέγας επεκράτησεν ενθουσιασμός όχι μόνον εις την Δυτικήν Ελλάδα, αλλ’ εις ολόκληρον τον Ελληνισμόν».[6]Απερίσπαστες πλέον οι ελληνικές δυνάμεις θα προσπαθήσουν να καταλάβουν το άλλο σπουδαίο οχυρό των εχθρών, το Ζαπάντι.
Στις 24-2-1822 στο Βραχώρι συνήλθε η Γερουσία της Δυτικής Ελλάδας. Το Σεπτέμβριο του 1822, το Βραχώρι καταλήφθηκε από τον Ομέρ Βρυώνη και το Ρεσίτ Πασά και καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Μετά την Επανάσταση του 1821, η πόλη ξαναχτίστηκε. Με το Β.Δ. 3/15-4-1833 συστάθηκε ο Νομός Αιτωλίας και Ακαρνανίας και το Βραχώρι ορίστηκε ως Πρωτεύουσά του.[7]Όμως, πέντε μήνες αργότερα, στις 22-9-1833, η πρωτεύουσα του Νομού μεταφέρθηκε στο Μεσολόγγι, όπου και παραμένει. Τον Οκτώβριο του 1835 το Βραχώρι μετονομάστηκε και πήρε πλέον την αρχαία του ονομασία, «Αγρίνιο». Για τη μετονομασία αυτή ο Κωστής Παλαμάς αναφέρει: «…κι αν άλλο πήρες όνομα, θαμμένο στο βιβλίο, μ’ αρέσει το αρματολικό όνομά σου».[8]
Το 1862 το Αγρίνιο αποτέλεσε κέντρο του κινήματος του Θ. Γρίβα που είχε σαν αποτέλεσμα, σε συνδυασμό με το αντίστοιχο της Αθήνας, την ανατροπή του Όθωνα και το τέλος της διακυβέρνησης της χώρας από τους Βαυαρούς.
Το Αγρίνιο κατοικήθηκε από πρόσφυγες των ορεινών περιοχών της Αιτωλίας και Ευρυτανίας, καθώς και από Ηπειρώτες και Σουλιώτες. Αυτό το μωσαϊκό πλουτίστηκε ακόμη περισσότερο με τους Μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922. Σήμερα το Αγρίνιο είναι μια από τις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες πόλεις της Ελλάδας.
[1]Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη, λ. Βραχώρι.
[2]Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια, σελ 179-180.
[3]Β. Κωστόπουλος, Ε. Μπούρου, Αιτωλοακαρνανία, Αγρίνιο 2001,σελ. 72.
[4] Γ.Α. Φερεντίνος, Ιστορία της Ακαρνανίας, Αθήναι 2001, τ. Δ΄, σελ. 105.
[5] Σπ. Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, 1978, τ. Α΄, σελ. 264.
[6] Γ.Α. Φερεντίνος, Ιστορία της Ακαρνανίας, Αθήναι 2001, τ. Δ΄, σελ. 110.
[7]Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια, σελ 188.
[8]Ανθολογία Περάνθη, τ. Β΄, Κωστής Παλαμάς.
ΠΗΓΗ:
Βασίλειος Κωστόπουλος
Δ/ντής 1ουΔ. Σ. Αγρινίου
Δάσκαλος – Μαθηματικός
Συγγραφέας
Ελένη Μπούρου
Δασκάλα
Η ονομασία «Βραχώρι», που αναφέρθηκε ήδη, έχει διάφορες ερμηνείες. Μια εκδοχή θέλει να προήλθε από τη λέξη «Εβραιοχώριο» και τούτο γιατί κατοικήθηκε από Εβραίους, με τη διαφορά όμως ότι οι Εβραίοι μετά την καταστροφή της Βαβυλώνας και της Ιερουσαλήμ από το Ρωμαίο στρατηγό Τίτο, ζούσανε σποραδικά σε διάφορα μέρη έχοντας εγκατασταθεί σε πόλεις οι οποίες κατοικούνταν από άλλους λαούς, χωρίς να ιδρύσουν αμιγώς δικά τους χωριά ή πόλεις.
Η δεύτερη άποψη θέλει την ονομασία Βραχώρι να προέρχεται από το «Ραχοχώρι», αφού οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν αρχικά στις πλαγιές των παρακείμενων βουνών και συγκεκριμένα στην περιοχή του σημερινού παλιού Αγίου Χριστοφόρου.
Μια άλλη εξήγηση, η πιθανότερη, είναι ότι η ονομασία προήλθε από την ονομασία «Βλοχοχώρι», αφού η περιοχή ανήκε διοικητικά στον «καζά» (διοικητική περιφέρεια) του Βλοχού και οι πρώτοι του κάτοικοι ήρθαν από εκεί. Με παρετυμολογία της λέξης προήλθε το «Βλαχοχώρι», αφού οι κάτοικοι ήταν βοσκοί (βλάχοι) και κατά τη λεγόμενη απλολογία και από αφομοίωση του λ προς ρ, συνήθως στη δημοτική γλώσσα, μπορεί να μετατραπεί σε Βλοχώρι,Βλαχώρι, Βραχώρι.[1]
Είδαμε ότι, από το 1450, το Αγρίνιο το κατείχαν οι Τούρκοι. Η κατοχή αυτών κράτησε για 120 χρόνια, οπότε και πέρασε στην κυριαρχία των Ενετών, αλλά σύντομα γύρισε ξανά στην τουρκική κατοχή. Το 1449, όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Ήπειρο, προχώρησαν προς το Κάρλελι (Αιτωλ/νία) και κάνανε πρωτεύουσα αυτής της περιοχής τον Αετό, όμως κατά τα τέλη του 17ου μ.Χ. αιώνα, μετέφεραν την πρωτεύουσα στο Βραχώρι. Η μεταφορά της πρωτεύουσας έγινε τόσο γιατί ήταν εμπορικό και παραγωγικό κέντρο όσο και γιατί βρισκόταν περίπου στο μέσον του δρόμου μεταξύ Ηπείρου-Πελοποννήσου. Έτσι δεν έχουν παρά να εγκατασταθούν σ’ αυτό τουρκικές οικογένειες, στις οποίες σύμφωνα με το τουρκικό τιμαριωτικό σύστημα, απονεμήθηκε η κάρπωση των εύφορων χωραφιών.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1660 την περιοχή επισκέφθηκε ο μουσουλμάνος περιηγητής Εβλιά Τσελεπή. Με βάση τη διήγηση πληροφορούμαστε ότι την εποχή αυτή στο Βραχώρι κατοικούσαν περί τις τριακόσιες οικογένειες, κυρίως χριστιανικές, που ασχολούνται κατά βάση με τη γεωργία. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην οικονομική κατάσταση των μουσουλμάνων της πόλης, που χαρακτηρίζονται ως «πάμπλουτοι».
Το Βραχώρι δοκιμάστηκε σκληρά με το κίνημα του 1585, που ήρθε ως συνέπεια του Τουρκοβενετσιάνικου Πολέμου. Δοκιμασία μεγάλη πέρασε και με το κίνημα του Διονυσίου του λεγόμενου Σκυλόσοφου (1612).[2] Άλλη μεγάλη δοκιμασία περνάει το Βραχώρι και στα Ορλωφικά (1770). Από το 1790 μέχρι την Επανάσταση του 1821 περνάει στην εξουσία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων.
Το 1821 το Βραχώρι ήταν έδρα ισχυρών τουρκικών στρατευμάτων και διοικητικό κέντρο της περιοχής. Ο τουρκαλβανός διοικητής της πόλης, Νούρκα Σέρβανη, πρόβλεψε την εξέλιξη των γεγονότων και προσκάλεσε το σημαντικό οπλαρχηγό της περιοχής Αλέξανδρο Βλαχόπουλο στο Βραχώρι, προσδοκώντας να τον κρατήσει όμηρο. Ο τελευταίος όμως, δεν ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση αυτή και σε συνεννόηση με το Δημήτριο Μακρή, το Θανάση Ραζηκότσικα, τον Κων/νο Σιαδήμα και το Θεόδωρο Γρίβα ξεκίνησαν συντονισμένες επιχειρήσεις εναντίον της πόλης.
Μεταξύ της 26ης και 27ης Μαΐου ο Βλαχόπουλος με το Γρίβα κατέλαβαν τη θέση Δογρή, ενώ ο Μακρής με το Ραζηκότσικα τα γεφύρια του Αλάμπεη. Το πρωί της επόμενης ημέρας σε συντονισμένη επιχείρηση των ελληνικών δυνάμεων έγινε κατάληψη της πόλης και οι Τούρκοι εγκατέλειψαν τα σπίτια και κατέφυγαν στην κεντρική συνοικία του Βραχωριού. Η επιχείρηση παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες και τούτο γιατί τα τουρκικά σπίτια ήταν άριστα οχυρωμένα. Τριγυρισμένα με διπλό και τριπλό κάποιες φορές τείχισμα και αυλόθυρες σε πολλές μεριές-μοναδικό φαινόμενο σπιτιών σ΄ όλη την Ελλάδα - ήταν ικανά να αντισταθούν στις συνεχείς επιθέσεις των επαναστατών, που άλλωστε δε διέθεταν πυροβολικό.[3]
Από την επόμενη μέρα όμως, η αντίσταση των Τούρκων άρχισε να κάμπτεται, κάτι που οδήγησε το Νούρκα Σέρβανη να δείξει «…διαθέσεις παραδόσεως της πόλεως…»[4], προσπάθεια η οποία δεν απέδωσε. Στις 30 Μαΐου οι ελληνικές δυνάμεις, που ήδη είχαν ενισχυθεί από άνδρες του Σιαδήμα, του Γρίβα, του Τσόγκα και του Γιώτη Βαρνακιώτη, ανάγκασαν τους Τούρκους να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους και το διοικητήριο της πόλης και να κλειστούν σε άλλα πιο οχυρωμένα σπίτια. Τρεις μέρες αργότερα έφτασε ο Γεώργιος Βαρνακιώτης με ισχυρή δύναμη Ξηρομεριτών. Η δύναμη των Ελλήνων στο Βραχώρι έφτασε πλέον περί τους 4.000 άντρες.[5]
Ο Νούρκα Σέρβανη ήρθε σε νέες συνεννοήσεις με τους Έλληνες και μαζί με την αλβανική φρουρά εγκατέλειψε την πόλη με όλο τον οπλισμό του. Φεύγοντας όμως οι Αλβανοί λήστεψαν τα σπίτια των αγάδων της πόλης και στέρησαν από τους Έλληνες πολύτιμα λάφυρα.
Εκείνοι όμως τους καταδίωξαν, τους πρόλαβαν, πήραν πίσω την πολύτιμη λεία, αιχμαλώτισαν τους περισσότερους και ανάμεσά τους το Νούρκα Σέρβανη. Οι ντόπιοι Τούρκοι, μετά τις παραπάνω εξελίξεις, παραδόθηκαν στις 10 και 11 Ιουνίου. Έτσι «…η πρωτεύουσα του Κάρλελι, το Αγρίνιον, περιήλθεν εις χείρας των επαναστατών και μέγας επεκράτησεν ενθουσιασμός όχι μόνον εις την Δυτικήν Ελλάδα, αλλ’ εις ολόκληρον τον Ελληνισμόν».[6]Απερίσπαστες πλέον οι ελληνικές δυνάμεις θα προσπαθήσουν να καταλάβουν το άλλο σπουδαίο οχυρό των εχθρών, το Ζαπάντι.
Στις 24-2-1822 στο Βραχώρι συνήλθε η Γερουσία της Δυτικής Ελλάδας. Το Σεπτέμβριο του 1822, το Βραχώρι καταλήφθηκε από τον Ομέρ Βρυώνη και το Ρεσίτ Πασά και καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Μετά την Επανάσταση του 1821, η πόλη ξαναχτίστηκε. Με το Β.Δ. 3/15-4-1833 συστάθηκε ο Νομός Αιτωλίας και Ακαρνανίας και το Βραχώρι ορίστηκε ως Πρωτεύουσά του.[7]Όμως, πέντε μήνες αργότερα, στις 22-9-1833, η πρωτεύουσα του Νομού μεταφέρθηκε στο Μεσολόγγι, όπου και παραμένει. Τον Οκτώβριο του 1835 το Βραχώρι μετονομάστηκε και πήρε πλέον την αρχαία του ονομασία, «Αγρίνιο». Για τη μετονομασία αυτή ο Κωστής Παλαμάς αναφέρει: «…κι αν άλλο πήρες όνομα, θαμμένο στο βιβλίο, μ’ αρέσει το αρματολικό όνομά σου».[8]
Το 1862 το Αγρίνιο αποτέλεσε κέντρο του κινήματος του Θ. Γρίβα που είχε σαν αποτέλεσμα, σε συνδυασμό με το αντίστοιχο της Αθήνας, την ανατροπή του Όθωνα και το τέλος της διακυβέρνησης της χώρας από τους Βαυαρούς.
Το Αγρίνιο κατοικήθηκε από πρόσφυγες των ορεινών περιοχών της Αιτωλίας και Ευρυτανίας, καθώς και από Ηπειρώτες και Σουλιώτες. Αυτό το μωσαϊκό πλουτίστηκε ακόμη περισσότερο με τους Μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922. Σήμερα το Αγρίνιο είναι μια από τις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες πόλεις της Ελλάδας.
[1]Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη, λ. Βραχώρι.
[2]Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια, σελ 179-180.
[3]Β. Κωστόπουλος, Ε. Μπούρου, Αιτωλοακαρνανία, Αγρίνιο 2001,σελ. 72.
[4] Γ.Α. Φερεντίνος, Ιστορία της Ακαρνανίας, Αθήναι 2001, τ. Δ΄, σελ. 105.
[5] Σπ. Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, 1978, τ. Α΄, σελ. 264.
[6] Γ.Α. Φερεντίνος, Ιστορία της Ακαρνανίας, Αθήναι 2001, τ. Δ΄, σελ. 110.
[7]Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια, σελ 188.
[8]Ανθολογία Περάνθη, τ. Β΄, Κωστής Παλαμάς.
ΠΗΓΗ:
Βασίλειος Κωστόπουλος
Δ/ντής 1ουΔ. Σ. Αγρινίου
Δάσκαλος – Μαθηματικός
Συγγραφέας
Ελένη Μπούρου
Δασκάλα