Ένα από τα πολλά αξιόλογα του Αγρινίου είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο. Αυτό κτίστηκε με δωρεά των Αδελφών Παπαστράτου και τα εγκαίνιά του έγιναν το 1969. Στο Μουσείο εκτίθενται ευρήματα από τους αρχαιολογικούς χώρους όλου του Νομού Αιτωλ/νίας. Στον αύλειο χώρο του Μουσείου βλέπει κανείς επιτύμβιες στήλες, με σημαντικότερη αυτή του Νικηφόρου και της Σωσώς. Ακόμη βλέπουμε τους δύο ρωμαϊκούς κορμούς γυναικείων αγαλμάτων από τη Στράτο του 2^ου μ.Χ. αιώνα.

Το Μουσείο έχει δύο αίθουσες. Στην πρώτη αίθουσα η προθήκη Νο1 περιέχει κεραμικά ευρήματα από τη Σαυρία (Παλαιομάνινα), η προθήκη Νο2 κλασικά αγγεία του 4^ου και 3^ου π.Χ. αιώνα, η προθήκη Νο3 νεολιθικά ευρήματα, η προθήκη Νο4 χαρακτηριστικά ερυθρόμορφα αγγεία της κλασικής εποχής, η προθήκη Νο5 αγγεία της πρωτογεωμετρικής και γεωμετρικής εποχής του 9^ου και 8^ουπ.Χ. αιώνα.

Στη δεύτερη αίθουσα η προθήκη Νο6 περιέχει συλλογή πήλινων βαριδιών αργαλειού, ακροκέραμα κ.ά., η προθήκη Νο7, εκτός από πήλινα ακροκέραμα, περιέχει χάλκινα ευρήματα της μυκηναϊκής εποχής, όπως δρεπάνια, αμφίστομους πέλεκεις κ.ά.

Άλλο αξιόλογο είναι το Λαογραφικό Μουσείο της πόλης, το οποίο στεγάζεται σε νεοκλασικό κτίριο, στην οδό Αδελφών Κέντρου. Εκεί εκτίθενται φορεσιές, εργαλεία και χειροτεχνήματα με κύρια έμφαση στην καλλιέργεια του καπνού (κύριο προϊόν του λεκανοπεδίου του Αγρινίου) και την τοπική παράδοση.

Ένα ακόμη απ’ τα πολλά αξιόλογα του Αγρινίου είναι και η Παπαστράτειος Δημοτική Βιβλιοθήκη, δίπλα στο Αρχαιολογικό Μουσείο.

Επίσης αξιόλογο είναι το Δημαρχείο στην πρόσοψη του οποίου απεικονίζεται η πάλη του Ηρακλή με τον Αχελώο. Είναι το έμβλημα της πόλης.

Στολίδι της πόλης, είναι το Πάρκο, το οποίο έχει παραχωρηθεί στο Δήμο Αγρινίου από το έτος 1947. Το παραχώρησαν οι αδελφοί Παπαστράτου και γι’ αυτό φέρει την ονομασία Παπαστράτειο. Είναι ο πνεύμονας στης πόλης και εάν συγκριθεί με άλλα πάρκα μεγαλουπόλεων, ασφαλώς είναι το καλύτερο. Διαθέτει εξαίρετο περίπτερο και έχει ωραίους δρόμους.

Στο κέντρο του πάρκου υπάρχει ο μικρός ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα. Πίσω από το ναό αυτό και κατά το δυτικό μέρος υπάρχουν παιδικές χαρές και σε μια είσοδο του πάρκου βρίσκονταν οι προτομές των δωρητών, Αδελφών Παπαστράτου.

Στη βορειοδυτική πλευρά του Αγρινίου βρίσκεται το Άλσος του Αγίου Χριστοφόρου. Καλύπτει λόφο πολλών εκατοντάδων στρεμμάτων, είναι πυκνόφυτο και καταπράσινο. Εδώ βρίσκεται ο παλιός ναός του Αγίου Χριστοφόρου, ο οποίος πριν την ανέγερση του νέου, χρησιμοποιούνταν ως ενοριακός ναός.

Ο ναός, που είναι ρυθμού Βασιλικής, έχει ανεγερθεί κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και η παράδοση θέλει να χτίστηκε στην ανατολική πλευρά της πόλης προκειμένου να προστατεύεται αυτή από το χαλάζι που πολλές φορές πλήττει την περιοχή.[1] Έξω από το ναό απλώνεται ευρύχωρη αυλή που είναι στρωμένη με πλάκες. Διαθέτει πέτρινα πεζούλια για να κάθονται οι προσκυνητές, οι επισκέπτες και να απολαμβάνουν την ωραιότατη θέα της πόλης του Αγρινίου.

Πίσω από το Ιερό Βήμα βρίσκονταν το παλαιό νεκροταφείο. Σ’ αυτό, κατά την επιθυμία του, ενταφιάστηκε ο αρχιμανδρίτης Απόστολος Φαφούτης (Παπαποστόλης), για τον οποίο τόσα και τόσα καλά λόγια βγαίνουν απ’ τα στόματα των κατοίκων όλης της πόλης. Η δεντροφύτευση της περιοχής είναι προσωπικό έργο του Παπαποστόλη, ο οποίος εμπόδισε, ακόμη και με τα στήθη του, τους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές ώστε να μην το καταστρέψουν.

Κατά μια παράδοση στο δυτικό μέρος της αυλής υπήρχαν πριν πολλά χρόνια δυο κελιά, στα οποία μόναζαν δυο αδέρφια.

Ο Άγιος Χριστόφορος είναι ο πολιούχος της πόλης του Αγρινίου και η μνήμη του τιμάται στις 9 Μαΐου, οπότε γίνεται πανηγύρι στην περιοχή του παλαιού Αγίου Χριστοφόρου. Σήμερα έχει ανεγερθεί νέος, μεγάλος ναός αφιερωμένος επίσης στον Άγιο Χριστόφορο. Ο θεμέλιος λίθος του νέου ναού τέθηκε το έτος 1921 και τα εγκαίνια έγιναν από τον αείμνηστο μητροπολίτη Αιτωλίας και Ακαρνανίας, Ιερόθεο, δεκαέξι χρόνια αργότερα, ήτοι το 1937. Με Βασιλικό Διάταγμα η 9^ηΜαΐου έχει καθοριστεί ως ημέρα αργίας. Το απόγευμα της ημέρας αυτής, γίνεται λιτάνευση της ιερής εικόνας του Αγίου στους κεντρικούς δρόμους της πόλης, με τη συμμετοχή χιλιάδων κατοίκων.

Στο προαύλιο του νέου ναού, που έχουν φυτευτεί πεύκα και καλλωπιστικά δέντρα, βρίσκεται η προτομή του Αρχιμανδρίτη Απόστολου Φαφούτη, δηλαδή του Παπαποστόλη, ο οποίος απεβίωσε το 1960.

Μητροπολιτικός ναός του Αγρινίου είναι αυτός της Ζωοδόχου Πηγής, που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Η αρχική ανέγερση του ναού έγινε από Σουλιώτες, οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή του Αγρινίου, μετά την απελευθέρωση. «…Εις εντοιχισμένην άνω της κυρίας εισόδου πλάκας ανεγράφετο το έτος 1851, το οποίον θεωρείται το έτος αποπερατώσεως του ναού».[2]

Ο ναός αυτός κατεδαφίστηκε κατά το έτος 1959 και ένα χρόνο αργότερα, το 1960, άρχισε η ανέγερση του σημερινού. Η κατασκευή του έγινε με λευκούς λίθους και σε διαστάσεις μεγαλύτερες του παλαιότερου. Κάτω από το ναό υπάρχει παρεκκλήσι, όπου έχει τοποθετηθεί το ξύλινο τέμπλο του παλιού ναού, που είναι σε άριστη κατάσταση.

Ο σημερινός ναός είναι ρυθμού Βυζαντινού, ενώ ο παλιός ήταν ρυθμού Βασιλικής. Τα τελευταία χρόνια ολοκληρώθηκε η ανάπλαση του εξωτερικού χώρου του ναού, καθώς και η εσωτερική διακόσμησή του. Η «Παναγία» θεωρείται ως ένα από τα στολίδια της πόλης.

Νοτιοανατολικά της πόλης του Αγρινίου και σε θέση περίβλεπτη υπάρχει ο ναός της Αγίας Τριάδας. Πρόκειται για περικαλλή ναό που περιβάλλεται από έκταση περίπου 6 στρεμμάτων. Τα παλιά χρόνια στο χώρο αυτό υπήρχε νεκροταφείο, όμως μεταφέρθηκε στον παλιό Άγιο Γεώργιο, έξω από την πόλη.

Η ανέγερση του ναού αυτού έγινε το 1906. Πριν από το 1900 ο χώρος αυτός ήταν μετόχι της Μονής Τατάρνας[3]και στο εσωτερικό του ήταν χτισμένο μικρό εκκλησάκι, αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο.

Στο νότιο μέρος της πόλης του Αγρινίου και αριστερά καθώς κάποιος ακολουθεί την οδό Χαρίλαου Τρικούπη, προκειμένου να εξέλθει από το Αγρίνιο, υπάρχει ο ναός του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος χτίστηκε σε οικόπεδο που παραχωρήθηκε δωρεάν από το Μιχάλη Αλεξανδρόπουλο, πατέρα του αείμνηστου μητροπολίτη Ναυπακτίας και Ευρυτανίας, Χριστόφορου. Ο ναός αυτός θεμελιώθηκε το 1906 και τα εγκαίνιά του έγιναν έξι χρόνια αργότερα, δηλαδή το 1912. Τότε μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας ήταν ο Παρθένιος. Μέσα στο ναό «…φυλάσσονται ως ιερά κειμήλια άγια λείψανα τριών αγίων ήτοι του Γεωργίου, του Πολυκάρπου και του Δαμιανού».[4]

Έξω από το Αγρίνιο συναντάμε τον παλαιό ναό του Αγίου Γεωργίου, στο χώρο που βρίσκεται σήμερα το νεκροταφείο της πόλης. Προτού να ανοικοδομηθεί ο νέος Άγιος Γεώργιος, ενοριακός ναός της περιοχής ήταν ο παλιός.

Στα ΝΔ της πόλης βρίσκεται ένας ακόμη ναός. Αυτός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο και ο αρχικός ναός θεωρείται ως ο αρχαιότερος της πόλης του Αγρινίου, αφού η κατασκευή του ανάγεται στο 1664, σύμφωνα με επιγραφή που σώζεται πάνω από τη νότια πόρτα του ναού.

Αρχικά ήταν ένα εξωκλήσι, στην περιοχή του οποίου εγκαταστάθηκαν Σουλιώτες πριν το έτος 1821, οι οποίοι έκαναν πολλές δωρεές στο ναό. Λέγεται ότι ο χώρος που περιβάλλει τον «Άγιο Δημήτριο», είναι δωρεά κάποιας Σουλιώτισσας με το όνομα Σουλτάνα, η οποία είχε άρρωστο γιο. Έταξε, λοιπόν, στον Άγιο Δημήτριο, ότι αν το παιδί της γίνει καλά θα αφιέρωνε σ’ αυτόν όση περιουσία είχε. Το παιδί έγινε καλά και έτσι πραγματοποίησε την υπόσχεσή της.

Ο σημερινός ναός βρίσκεται παράπλευρα του παλαιού. Η οικοδόμησή του άρχισε το 1952 και το σχέδιό του είναι κράμα αυτών της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινούπολης και της Αναστάσεως του Χριστού στα Ιεροσόλυμα.

Παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου είναι ο ναΐσκος της Ευαγγελίστριας. Είναι χτισμένος στην οδό Παπαϊωάννου, απέναντι από το παλαιότερο σχολείο της πόλης, το 1^οΔημοτικό. Χτίστηκε το 1930 και τα εγκαίνιά του έγιναν το 1935. Είναι ρυθμού βυζαντινού και περιβάλλεται από ανθόκηπο.

Η πόλη του Αγρινίου δεσπόζει στη Δυτική Στερεά Ελλάδα και είναι το εμπορικό, οικονομικό και πολιτικό κέντρο της Αιτωλοακαρνανίας. Τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται τουριστικά και χαρακτηριστικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ένα παλιό έθιμο, που σήμερα αναβιώνει, προσελκύει πολλούς θεατές και σχετίζεται άμεσα με τους ναούς της πόλης. Είναι το έθιμο της ρίψης των «χαλκουνιών».

Τα παλαιότερα χρόνια τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ κατά τη περιφορά των επιταφίων καίγονταν χαλκούνια, «…χάρτινοι κύλινδροι 25-35 εκατοστών μήκους και διαμέτρου περίπου μιας ίντσας, γεμισμένοι με μπαρούτι υπονόμων».[5]

Μέσα στη τριμμένη μπαρούτι υπήρχαν ρινίσματα σιδήρου ή κεραμιδιών. Όταν γίνονταν η πυροδότηση, καθώς καίγονταν, πετούσαν σπίθες σε απόσταση περίπου 10-12 μ. και σχηματίζονταν πύρινος πίδακας.

Οι επιτάφιοι συγκεντρώνονταν στην πλατεία Στράτου, όπου γίνονταν «χαλκουνοπόλεμος». Οι χαλκουνάδες της κάθε ενορίας πήγαιναν μπροστά από το δικό τους επιτάφιο και κάνανε προσπάθεια να διώξουν τους αντιπάλους τους και να μείνουν μόνοι κύριοι της πλατείας. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει, εάν τα δικά τους χαλκούνια ήταν μεγαλύτερα και περισσότερα και εάν ακόμη αυτοί που τα χρησιμοποιούσαν ήταν πιο ψύχραιμοι «μαχητές».

Βάζανε φωτιά στο χαλκούνι και το άφηναν ελεύθερο να δημιουργήσει πανικό στο αντίπαλο στρατόπεδο. Η μορφή αυτή του χαλκουνοπόλεμου ήταν ασφαλώς σκληρή και τα θύματα δεν ήταν και λίγα. Έτσι αποφάσισαν να κρατάνε στα χέρια τους τα χαλκούνια μέχρι να καεί και το τελευταίο σπυράκι της μπαρούτης.

Οι χαλκουνάδες φορούσαν ενδύματα φαρδιά και βρεγμένα. Κάτω από αυτά υπήρχαν σάκοι γεμάτοι με χαλκούνια. Λίγο πιο πέρα υπήρχε κάποιο πρόσωπο για να κάνει τον ανεφοδιασμό, καθώς κι ένα πρόχειρο νοσοκομείο εφοδιασμένο τόσο με μπουκάλια μελάνι όσο και με ντενεκέδες λάσπη.

Σχεδόν όλοι οι Αγρινιώτες, αλλά και αρκετοί άλλοι έτρεχαν να καταλάβουν θέσεις και να απολαύσουν το θέαμα στο «πεδίο της κόλασης». Το έθιμο αυτό πρέπει να παρέμεινε από την περίοδο της Τουρκοκρατίας και δεν έχει καμιά σχέση με το χαρμόσυνο γεγονός της Ανάστασης του Θεανθρώπου και τούτο γιατί γίνονταν δυο μέρες νωρίτερα, δηλαδή τη Μεγάλη Παρασκευή, που δεν έχουμε χαρά αλλά μεγάλη λύπη.

Το έθιμο των χαλκουνιών ανάγεται στα προεπαναστατικά χρόνια. Αναφέρεται ότι στο Αγρίνιο, που τότε λεγόταν Βραχώρι, υπήρχε εβραϊκή κοινότητα, που χαρακτηρίζονταν από μια έντονη επιθυμία να είναι θρησκευτικά και οικονομικά κυρίαρχη στην πόλη. Ως γνωστόν οι Έλληνες, με την επέμβαση των μεγάλων Χριστιανικών Δυνάμεων, ήταν ελεύθεροι να τελούν κάποια θρησκευτικά τους καθήκοντα. Ένα από αυτά ήταν και η περιφορά του επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ. Κατά την ώρα της περιφοράς πολλοί Εβραίοι εισέρχονταν στην πομπή και προκαλούσαν επεισόδια, με στόχο να εκθέσουν τους Έλληνες στους Τούρκους κατακτητές. Θέλανε να δείξουν στους Τούρκους «…ότι αυτές οι λεγόμενες ψευτοθρησκευτικές συγκεντρώσεις είναι μια οχλοκρατική διαδήλωση που μπορεί να μεταβληθεί και σε επανάσταση και συνεπώς πρέπει να απαγορευθούν».[6]

Ζήτησαν, λοιπόν, οι Έλληνες να τους επιτρέψουν οι Τούρκοι να κάνουν χρήση των χαλκουνιών, προστατεύοντας έτσι την πομπή των επιταφίων και μη επιτρέποντας στους Εβραίους να πλησιάζουν.

Το φαντασμαγορικό, παραδοσιακό αυτό έθιμο αυτό, που αποτελούσε ένα ξεχωριστό στοιχείο της όμορφης πόλης του Αγρινίου, καταργήθηκε το 1967 από τη Δικτατορία. Όμως κάποιοι θαρραλέοι Αγρινιώτες ρίχνανε- κρυφά- χαλκούνια, ακόμη και τότε, στη γειτονιά τους.

Σήμερα το έθιμο αναβιώνει κάθε Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ στην κεντρική πλατεία της πόλης, την πλατεία Δημοκρατίας. Οι χαλκουνάδες παίρνουν θέση και το θέαμα που προσφέρεται είναι μοναδικό. Πλέον δε γίνεται «μάχη» για να επικρατήσει κάποιος έναντι των άλλων, όμως είναι έντονη η προσπάθεια αυτών που συμμετέχουν για το ποιος θα φτιάξει το πιο θεαματικό στην καύση του «χαλκούνι». Με τον τρόπο του θυμίζει τους «μπουρλοτιέρηδες» του 1821, συντηρεί με τη δική του ομορφιά την παράδοση, έτσι για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι.